Ýstanbul, korunaklý yerleþmelerin öncü olduðu yeni bir kentleþme biçimini deneyimlemektedir. Bu yeni deneyimin ortaya çýkýþýnda etkili olan unsurlar arasýnda; yeni elit tabakanýn doðuþu, küreselleþme dalgasý ile ortaya çýkan yeni yaþam biçimleri ve deprem-dayanýklý konut yerleþmelerine olan talebi saymak mümkündür. Sözü edilen etkenlerin tetiklediði korunaklý yerleþmeler, mekânsal ve sosyal ayrýþmanýn itici unsurlarý haline gelmiþtir. Sosyo-mekansal ayrýþmanýn varlýðý ve boyutlarý, iki koldan yürütülen bu çalýþmanýn araþtýrma sorusunu oluþturmakta, mekansal haritalama ve kiþisel görüþmeler yardýmýyla tartýþýlmaktadýr. Çalýþmada ilk olarak, korunaklý konut yerleþmelerinin Ýstanbul’da nerede ve nasýl bir daðýlým gösterdiði incelenmiþtir. Bu kýsýmda, mevcut özel konut projelerinin yer seçimleri harita üzerine yansýtýlmýþ ve yer seçim kriterlerine iliþkin saptamalar yapýlmýþtýr. Ýkinci olarak, yerleþme sakinleriyle mülakatlar gerçekleþtirilmiþ, korunaklý konut yerleþmelerinin hangi kriterler doðrultusunda tercih edildiði, sakinlerin yerleþme içerisindeki mekânsal kullaným alýþkanlýklarý ve kentle olan sosyo-mekânsal iliþkileri incelenmiþtir. Çalýþmada edinilen temel bulgular sonuç kýsmýnda tartýþýlarak aktarýlmýþtýr.

Gated communities are a forerunner in the new form of urbanization emerging in Istanbul. Among the main factors affecting this urbanization process are the new elites, new lifestyles and the demand for physically-secured housing settlements. Triggered by these factors, gated communities have become the impulsive force of social and spatial segregation. This segregation and its dimensions, which compose the research question of this paper, are analyzed and discussed herein with the help of spatial mapping and interviews. First, the locations of the existing private housing projects in Istanbul are mapped and the location criteria for these projects are determined. Second, some factors affecting the segregation, i.e. the residents’ reasons for preferring to live in a gated community, their usage habits of the facilities within the community and their daily commute to the city, are evaluated via interviews. Finally, the main findings are discussed.

Abstract | Full Text PDF

Özellikle son on yýlda dünyadaki teknolojik, bilimsel geliþmeler paralelinde kentleþme kavramýnýn yeniden sorgulamasý ile beraber; kentlerdeki yaþanabilirlik, insanlarýn yaþam kalitesi ve kentsel mekân kalitesinin geliþtirilmesine yönelik ciddi araþtýrmalar yapýlmakta ve bunlarýn sonuçlarý araþtýrma raporlarý olarak sunulmaktadýr. Kentsel mekân bir þehrin/kentin ana bütünleþme aracýdýr. Kentsel mekânlar kentlilerin ya da deðiþik kullanýcýlarýnýn kültürel birikimlerini paylaþtýðý, aktardýðý, tekrar öðrendiði yerlerdir. Ayný zamanda kentin tanýmlanmasý (o kente dair imaj oluþumu) baðlamýnda kullanýcýlarýn; kültürel kimlikleri, kiþisel geliþimleri ve insanlarýn birbirleriyle etkileþimleri sonucu kentli olma deneyimini elde etmesi de bu mekânlarda olmaktadýr. Kentlerde ya da þehirlerde kamusal mekânla ilgili karþýlaþtýðýmýz pratik ve kavramsal problemlerin birçoðu metodolojiktir. Bunun sebebi, “kamusal mekân” denildiðinde neyin anlaþýldýðý ya da neyin kastedildiðinin tam olarak bilinmemesidir. Aslýnda bu karmaþanýn anlaþýlabilmesi sorunu sosyal, politik, fonksiyonel ve estetik meselelerin geliþigüzel ele alýnmasý ile deðil de bilimsel anlamda uzmanlarýn bu konularý net bir þekilde araþtýrmalarýyla ilgili bulduklarý çözümlerin ortaya koymasýyla aþýlabilir. Bu çalýþmada da dünyadaki geliþmeler paralelinde, ülkemizdeki mekân kalitesi baðlamýnda, gerek tasarýmý yeni yapýlacak gerekse yeniden düzenlemesi yapýlacak kentsel mekânlara (meydanlar ve sokaklar) yönelik kullanýlabilecek mekânsal kalite parametrelerinin belirlenmesine çalýþýlmýþtýr.

Especially during the last decade, in parallel with the technological and scientific developments in the world, empirical researches have been conducted on the livability in urban spaces, people’s quality of life and the development of the urban space quality, together with a general questioning of the concept of urbanization. The results of these researches are presented as research reports. Urban space is the main tool integrating a city. Urban spaces are shared by the city-dwellers and various users, and serve as the environment in which they convey and relearn cultural accumulation. Moreover, in the context of defining the urban environment (the formation of the image regarding that city), city-dwellers acquire the experience of being a city-dweller as a consequence of their cultural identities, individual development and interaction with each other in these spaces. In cities or urban places, the practical and theoretical problems experienced with respect to public spaces are mostly methodological since it is not exactly known what is meant or understood by “public spaces”. The problem of understanding this complication can be solved not by evaluating the social, political, functional, and aesthetic issues randomly, but by the experts’ clear presentation of the solutions related to their research. In this study, in parallel with the developments in the world, the parameters of space quality to be used were determined for the urban spaces (squares and streets) in our country to be redesigned and renewed in the context of the quality of space.

Abstract | Full Text PDF

Ýletiþim ve bilgi teknolojilerinin sürekli geliþtiði günümüz toplumlarýnda, küresel etkileþimlerin artýþý ile birlikte her alanda ilerlemeler, çeþitlenmeler, deðiþim ve dönüþümler insanlýk tarihindeki en hýzlý dönemini yaþamaktadýr. Her þeyin her an deðiþebildiði ve önceden tahmin edilmesinin giderek zorlaþtýðý “belirsizlik ortamýnda” mevcut düzen yeni iliþkilerin gerektirdiði ihtiyaçlar ve sorunlar karþýsýnda yeterli esnekliði gösterememektedir. Bu durum da toplumlarýn kaotik olarak algýlanmasýna ve gelecek kestirimine dayalý olan planlama anlayýþýnýn ontolojik problemler yaþamasýna neden olmaktadýr. Bu makalenin amacý, planlama süreçleri için belirsiz ve kaotik durumlarýn ortaya çýkmasýna neden olan toplumsal deðiþim-dönüþümleri anlamaya çalýþarak, doktora tez çalýþmasýnda geliþtirilen “sinerjetik toplum modeli” ile “sinerjik yönetim ve sinerjist planlama yaklaþýmlarý”ný kýsaca özetlemektir. Modelin temelini oluþturan ve kaos içinde kendi-kendine organize olan iletiþim-etkileþim kanallarýyla geliþmeye baþlayan “toplumsal sinerji”; 1999 Marmara depremleri sonrasýnda yaþanan kaos ve kendi-kendine organizasyon süreçlerinde incelenmiþtir. Deprem sonrasýndaki toplumsal sinerji ile Kýlýçköy / Yalova’daki bir ilkokulun yapým süreci, farklý düzeyler ve farklý dinamikler arasýndaki iletiþim-etkileþim kanallarý örneðinde açýklanacaktýr.

In contemporary societies, through the advances in the technologies of informatics and communication, global interactions are increased, and developments, variations, changes, and transformations in any field are shared more rapidly than at any previous time in human history. Existing systems have been unable to show the necessary flexibility regarding the new requirements and the problems of new relations due to unpredictable circumstances. This can lead to the perception of chaotic societies and cause ontological problems in planning, which is based on future predictions. The main goal of this paper is to summarize the “synergetic society model”, “synergic administration” and “synergistic planning approaches” (developed for the dissertation). These concepts will help us to understand uncertain and unpredictable social changes. According to our model, “social synergy”, which is spontaneously emerging and organizing via communication channels, is thoroughly examined in the processes of chaos and self-organization as experienced following the eastern Marmara earthquake in 1999. The building process of a primary school with the help of social synergy in Kýlýçköy / Yalova after the earthquake is explained on the basis of communication channels between different levels and with varying dynamics.

Abstract | Full Text PDF

Unkapaný’ndan Bozdoðan Kemerine uzanan bir alanda tarihi dokunun çoðunlukla yok olduðu bir ticaret ve konut bölgesi yer almaktadýr. Süleymaniye Camii’nden uzakta kaldýðý için turistik avantajlarý kullanamayan bu bölgede temel yaþamsal gereksinimlerini zorlukla gideren bir kesim yaþamakta ve ekonomik yetersizlikler tarihi dokunun hýzla çöküþüne yol açmaktadýr. Þimdiki yerel yönetim tarafýndan gerçekleþtirilmeye çalýþýlan yenilemeler mevcut sosyal yapýnýn deðiþimi ve tarihin yeniden canlandýrýlmasý üzerine kurulmuþtur. “Mevcut sosyal yapýnýn modern çaðýn gereklerine adapte edilebilmesi mümkün deðil midir ve Süleymaniye’de doku yeniden oluþturulurken, hangi kriterler ve kavramlar ön sýralarda yer almalýdýr?” sorularýna cevap arayan bir grup mimarlýk öðrencisi ile yapýlan çalýþma sonucunda eþitlik ve evrensellik kavramlarýnýn ortak bir platforma taþýnabilmesi, “þimdi’nin ruhu”nun hissedilmesi, farklý ve özgül kimliklerin süperpoze edilebilmesi ve rafine bir duyarlýlýk içinde tartýþma ortamlarýnýn oluþturulabilmesi için öneriler geliþtirilmiþtir.

Along the rear of the Unkapaný Dry Goods Market and extending to the Bozdoðan Arches lies a residential and commercial area where shanty settlements form the ruined historical fabric. The area is too remote from the Süleymaniye Mosque to benefit from the steady tourism. Today, the promising social and architectural configuration of the area seems to be forever lost. Abject poverty in the region, whose residents are either unemployed or can barely support themselves, bears witness to the rapid downfall of the region’s historical texture. Renovation endeavors undertaken by the local government focus on changing the current social structure and revitalizing the history of the area. A group of architectural students have run pilot studies to address the questions of whether it is possible to help the current social structure adapt to the modern age and which criteria and concepts need to be considered when rebuilding the historical structure. Carrying the concepts of equality and universality to a common ground, feeling the “spirit of presence”, superpositioning different and specific identities, and creating discussion platforms of refined sensitivity comprise the core of this article.

Abstract | Full Text PDF

Kentlerde eriþilebilirliðin temel unsuru ulaþým aðý ve arazi kullaným iliþkisidir. Geliþen teknoloji büyük kentlerde ekonomik ve sosyal yaþam biçimlerinin yanýsýra, kentiçi ulaþým aðý iliþkilerine baðlý olarak, arazi kullanýmda iþlevlerin yerseçiminin deðiþmesinde de etkin role sahiptir. Teknolojinin geliþmesi ile kentiçi ulaþýmda, örneðin kentiçi toplu taþýma sistemlerinde olduðu gibi, kullanýcýlar açýsýndan olumlu çözümler ortaya konulabilmektedir. Ancak kentiçinde gerçekleþen günlük yolculuklarda özellikle bireysel kullaným aracý olan otomobilin yoðun kullanýmý bu konudaki çözümlere en önemli engellerdendir. Günümüzde otomobil sahipliliði geliþmiþlik düzeyi göstergelerinden biri olmasýna karþýlýk raylý ve denizyolu toplu taþýma sistemlerinin yeterince geliþmediði veya sistemlerarasý bütünleþmenin kurulamadýðý günlük kentiçi seyahatlerde lastik tekerlekli araçlarýn (otomobil, otobüs vd.) kullanýmý yüksek deðerlere çýkmaktadýr. Bu durum kentlerin özellikle tarihi kesimlerinde önemli trafik, koruma, gürültü kirliliði, görsel, estetik gibi çevre sorunlarýna yol açmakta ve sosyal, kültürel, turizm etkinliklerinin yanýsýra farklý amaçlarla spekülatif baskýlarýn yýpranma sürecini hýzlandýrmasýna neden olmaktadýr. Bu makalenin konusu yukarýda kýsaca özetlenen sorunlarýn yoðun olarak yaþandýðý Ýstanbul Tarihi Yarýmada’dýr. Makalede günümüzde Tarihi Yarýmada’da yeralan, metropoliten alan ve bir kýsmý ülke ölçeðinde hizmet sunan kentsel hizmet alanlarýnýn yerseçiminde ulaþým aðýnýn önemi etkileriyle ortaya konulmaktadýr. Bu amaç doðrultusunda makalede seçilen kentsel hizmet alanlarýnda gerçekleþtirilen veri toplama ve kurumiçi anketlerinin istatistiksel deðerlendirme sonuçlarýna dayanýlarak bulgular hipotezler ile test edilmekte, ayrýca yaya ve taþýt trafiði yoðunluðunu artýran kentsel hizmet-donatý alanlarý belirlenmekte ve ulaþýmýn hizmet-donatý alanlarýnýn yerseçimi açýsýndan öne çýkardýðý ölçütler ortaya konulmaktadýr. Çalýþmada öne çýkan sonuçlardan biri Tarihi Yarýmada’da süreç içinde uygulanmýþ plan kararlarý, plandýþý ulaþým yatýrýmlarýnýn tarihi kesimde konumlandýrýlmasýdýr. Bu nedenle üst ölçekli kentsel hizmet-donatý alanlarýný sýnýrlarý içinde barýndýran Tarihi Yarýmada gün içinde metropoliten alandan üst sýralarda yolculuk çekmektedir. Oysa günümüzün tarihi çekirdeði olan kentlerinin ulaþým ve arazi kullaným planlamasýnda merkezin prestijine uygun düþmeyen çeþitli altyapý ve teknik birimler, üst kademe yollar ve önemli aktarma odaklarý tarihi kesimden çýkartýlýrken, Tarihi Yarýmada tam tersi bir sürece maruz býrakýlmaktadýr. Ayrýca nüfus ve ihtiyaçlarýn artmasý tarihi dokunun sýnýrlý parsel boyutlarý nedeniyle kentsel hizmet-donatý alanlarýnýn yeni alan ihtiyaçlarýna yanýt verememektedir. Alan yetersizliði ve hizmet nüfusunun artmasý bugün servis taþýmacýlýðýný kullanan kentsel hizmet-donatý alanlarýnda çeþitli kurumlarýn desantralizasyonunu gündeme getirmektedir. Bu yöndeki geliþmeler Ýstanbul’da merkezin prestijini kaybederek karayolu eriþimine baðlý yerseçimi riskini artýrmaktadýr. Çalýþmanýn sonucunda çözüm olarak “trafik sýnýrlý kent” modeli önerilmektedir.

The main component of accessibility in urban areas is the relation between the transportation network and land use. Improvements in technology have an effective role on the location of urban functions on behalf of urban transportation networks in addition to the economic and social life in the cities. In some cases, technological improvements in the transit systems demonstrate positive and beneficial solutions for the citizens. However, the increasing use of individual automobiles in the cities constitutes one of the most consequential difficulties. The number of automobile owners is stated to be an indicator of the advanced level of cities; however, when the rail or sea transit systems are insufficiently developed and/or when integration between the transit systems is lacking, the use of individual automobiles in daily urban travels escalates dramatically. Such a situation results in serious accessibility problems especially in the historical core of the cities, which are often not planned or developed for vehicular traffic. Under these circumstances, besides the intensive use of social and cultural activities, the speculative aims hasten the deterioration process of the historical districts and cause secondary effects in the form of noise, visual and aesthetic pollution. The Historic Peninsula in Istanbul Metropolitan Area is experiencing the above-mentioned challenges. This article puts forward the importance of the transportation network and its effects on the location of urban facility areas such as administration, education and health, which comprise the whole metropolitan area or national scale of facilities throughout the history in the Historic Peninsula. Finally, based on the hypothesis, the statistical evaluation methods of data collection and interval surveys, which were applied at sample urban facilities during the case study, were analyzed. Furthermore, the criteria for the interaction of transportation and location of urban facilities highlighted by the study are discussed. One of the striking implications is the existence of urban facility areas situated in the Historic Peninsula, which attract both metropolitan and national scale trips during the day. Today, in transportation and urban land use planning, the facilities are drawing high volumes of vehicular and pedestrian traffic out of the historic parts; however, in contrast, the Historic Peninsula is complicated and fully motorized. Furthermore, the limited building lot sizes, which cannot respond to the growing population, raises the issue of decentralization of urban facilities that also use service vehicular transportation today. These circumstances may cause Istanbul to lose the prestige of her historic center and increases the risk of the relocation of central urban facilities according to only highway access. In an effort to avert this situation, a “traffic-limited city” model is suggested for Istanbul in the final proposal section.

Abstract | Full Text PDF

1980’lerden itibaren yaþanan ekonomik yapýlanma sürecinin sonunda esnek üretim, iþgücünün mekansal ayrýmý gibi kavramlar sosyal bilim adamlarý tarafýndan tartýþýlmaya baþlamýþtýr. Ayrýca hizmetler üzerine olan ilgide artmýþtýr. Bu dönemde hizmet ve üretimde pekçok iþ otomasyonlaþmýþtýr. Ýþlerin otomasyonlaþmasý ile birlikte özellikle ileri ekonomilerde rutin ve rutin olmayan faaliyetler mekansal olarak birbirinden ayrýlma eðilimine girmiþtir. Özellikle arka ofis iþler (bordro, muhasebe, faturalama, kredi kart hizmetleri, þikayet alma, çaðrý merkezi) olarak tanýmlanan rutin faaliyetler ucuz ve nitelikli iþgücünün olduðu az geliþmiþ bölgelere taþýnmýþtýr. Arka ofis iþlerden biri olan çaðrý merkezleri müþterilerle yüzyüze iletiþime gerek duyulmadan telefon üzerinden hizmetlerin sunulduðu yerlerdir. Bu makalede, Türkiye’de ekonomik olarak dezavantajlý bölgelerin ekonomik geliþmesi için çaðrý merkezinin bir fýrsat olup olmadýðý tartýþýlmaktadýr.

At the end of the economic reconstruction process experienced since the 1980s, social scientists have discovered new industry areas, concepts such as flexible production and spatial division of labor, and they began focusing increasingly on services. During this era, many professions in the production and service sector were eliminated as a result of automation. There has been a growing tendency towards the spatial separation of routine and non-routine office activities in advanced economies. Routine activities that are defined as back office activities, mainly involving data processing (e.g. payroll, accounting, subscriptions, billing, credit card services, claims processing and word processing), so-called “call centers”, are moved to less developed regions with cheap and skilled labor. Call centers are offices established by organizations to deliver services remotely by telephone, replacing the need for face-to-face interaction with customers. This paper considers the implications of call center work on economic development in regions in Turkey facing relative economic disadvantage.

Abstract | Full Text PDF

“Kýrsal kalkýnma” konusu son yirmi yýldýr gündemde önemli bir yer tutmaktadýr. Birleþmiþ Milletler, Dünya Bankasý, Avrupa Birliði gibi uluslarasý kuruluþlarýn yanýsýra pek çok geliþmiþ ve geliþmekte olan ülke yönetimi kýrsal kalkýnma olgusuna daha fazla kaynak ve zaman ayýrmak durumunda kalýrken, iktisat, politika ve coðrafya literatürü de teorik tartýþmalarýn temelini oluþturmuþtur. Bu süreçte kýrsal yoksulluk, dengesiz geliþmeye baðlý olarak kente göç hareketleri, toprak ve su kirlenmeleri, tarýmsal girdi ve üretim sorunlarý, birçok toplumun öncelikli problemlerinin arasýnda yer alýrken; küresel çözüm arayýþlarý da gündeme gelmiþtir. Türkiye’nin de gündeminde önemli yer tutan kýrsal kalkýnma sorunsalý bu makalede farklý bir perspektifte ele alýnmaktadýr. Söz konusu küresel çözümlerin ortaya koyduðu kýrsal kalkýnma politikalarýný, kýrsal alanlarýn özgün sosyal yapýsý ile iliþkileri baðlamýnda deðerlendirmek makalenin amacýný oluþturmaktadýr. Buna göre, makale kapsamýnda kýrsal kalkýnma alanýnda yaþanan paradigma deðiþimi açýklanarak, sosyal sermayenin kýrsal kalkýnma açýsýndan rolüne deðinilmiþtir.

The matter of “rural development” has been an important issue for approximately 20 years. International organizations like the United Nations, the World Bank and the European Union, as well as many developed and developing countries are devoting increasing time and resources to the rural development issue. Studies in economics, politics and geography, on the other hand, lay out the theoretical framework in this matter. Rural poverty, migration to urban areas, pollution of water and agricultural land, problems of agricultural production, and introducing global solutions to these problems have become primary issues on the agendas of many countries. The aim of the paper is to discuss the rural development policies with built-in global solutions in a new perspective, in the context of local social structure and relations. Accordingly, the paper addresses the change in the rural development paradigm and the role of social capital in rural development.

Abstract | Full Text PDF