Megaron. 2008; 3(3): 330-343 | |||
Küçüksu Kasrı’nın İnşaat Bedelindeki Anlaşmazlık: Rus Konstantin Kalfa’nın AlacaklarıOya ŞenyurtKocaeli Üniversitesi Mimarlık Ve Tasarım Fakültesi Mimarlık Bölümü Mimarlık Tarihi Anabilim Dalı Anıtpark Yerleşkesi 41300 İzmit/kocaeliOndokuzuncu yüzyılın ortalarından itibaren yabancı mimar ve mühendislerin Osmanlı İmparatorluğu’nun başkentinde faaliyet gösterdikleri bilinmektedir. Ancak, en az onlar kadar önemli olan yabancı kalfaların isimleri bugün kapsamlı bir araştırmanın konusu olmamıştır. İsimlerinin ve faaliyetlerinin yeterli derecede bilinmemesi onların devletle olan bağlantılarını kurmamızı da güçleştirmektedir. Yabancı mimarlar için bu bağlantıyı kurmak daha kolay olmaktadır. Yabancı mimarların devletle yaptıkları iş sözleşmeleri kayıtlı olmasına ve bu sözleşmelerin onların genel çalışma koşullarını tarif etmesine rağmen, kalfaların parça başı işlere göre ücret almaları, götürü usulü iş yapmaları ve her inşaat işinin farklı örgütlenmesi yabancı kalfalar ve devletin ilişkilerinde işe göre değişen bazı durumları ortaya çıkarmaktaydı. Bunun ötesinde yetkin bir finans ve hukuk sisteminin kurulmaması yabancı kalfaların inşaat işlerinden doğan devletle olan anlaşmazlıklarında uluslararası krize sebep olabilmekteydi. Bu durum aynı zamanda bir inşaat alacağı konusunda bir kaç farklı kararın alınmasına, davaların uzamasına ve keyfi karar verilmesine yol açan pek çok ciddi sorunu da beraberinde getirmekteydi. Diğer bir deyişle, hak ve sorumluluklarla sınırları çizilmeyen ve her inşaat işine göre değişen kalfa-devlet pozisyonu “ara kadroların” da devreye girmesiyle olayları daha karmaşık bir noktaya sürüklemekteydi. Bu makalede, Abdülaziz döneminde Küçüksu Kasrı’nın kapsamlı tamiratını gerçekleştiren Rus Konstantin Kalfa’nın devletle olan alacak davasındaki süreç, söz konusu olan bakış açılarıyla ele alınmıştır. Dönemin diğer kalfaları gibi, inşaat işlerini finanse etmek için banker Mösyö Lorando’ya borçlanan Konstantin Kalfa’nın, devletin inşaat borcunu ödememesi sebebiyle bankere olan borcunun üstüne binen faiz yükü yüzünden Rusya’daki malının mülkünün satılmasına St. Petersbourg senatosu tarafından karar verilmiştir. Rus Konstantin Kalfa, sarraf, banker gibi “ara kadrolar”ı devreye sokarak rüşvetle işini çözümlemek için çeşitli yollara başvurmuştur. Bürokrat-kalfa ve ikisinin arasında köprü vazifesi gören “ara kadrolar”ın hem etnik köken hem de çıkar ilişkileri bağlamında değişkenlik gösteren konumları ve statüleri dikkat çekicidir. Osmanlı-Rus Savaşı’nın patlak vermesiyle Rus Konstantin Kalfa’nın devletle inşaat alacaklarından kaynaklanan davası uluslararası bir boyut kazanarak çözümsüzlüğe sürüklenmiş ve alacak davası otuz sene ödenmeyen borç yüzünden oğlu tarafından sürdürülmüştür. Anahtar Kelimeler: On dokuzuncu Yüzyıl İnşaat Örgütlenmesinde Yabancılar, Kalfa, Sarraf-banker, Müteahhitlik, Gayrımüslimler.The Dispute In The Construction Cost Of Küçüksu Summer Palace: Money Owed To The Russian Master Builder KonstantinOya ŞenyurtKocaeli Üniversitesi Mimarlık Ve Tasarım Fakültesi Mimarlık Bölümü Mimarlık Tarihi Anabilim Dalı Anıtpark Yerleşkesi 41300 İzmit/kocaeliIt is known that foreign architects and engineers have worked in the capital city of the Ottoman Empire as from the mid nineteenth century. Names of foreign master builders, however, at least as important as these architects and engineers, have not been made a subject of any comprehensive research. We face difficulties in establishing their relations with the State because of inadequate information regarding their names and activities. Such relations are easier to establish for foreign architects. Work contracts between foreign architects and the State were recorded and included a description of their general working conditions. The status, however, varied in the relations of foreign master builders and the State on the basis of work type because master builders were paid on piecework, work was performed on a lump sum basis, and each construction work was organized differently. Furthermore, the lack of an effective finance and law system could cause international crisis in the disputes between foreign master builders and the State arising out of the monies owed to the former by the latter. This situation brought about extremely serious problems including more than one decision with respect to a construction claim, time consuming court actions and arbitrary court decisions. In other words, the master builder – State position which was not defined under rights and responsibilities, and varied with every construction work, instigated a more confused state of affairs with the added involvement of “intermediate staff” too. Oya Şenyurt. The Dispute In The Construction Cost Of Küçüksu Summer Palace: Money Owed To The Russian Master Builder Konstantin. Megaron. 2008; 3(3): 330-343 Sorumlu Yazar: Oya Şenyurt, Türkiye |
|