Implementation Difficulties in the Planning of Istanbul Metropolitan Area: Experience of Kartal Transformation Project
Özdemir SönmezDepartment Of Architecture, Istanbul Commerce University faculty of Architecture and Design, İstanbul, Turkeyİstanbul has grown in an uncontrolled way with unplanned and illegal buildings induced by industrialization and migration and turned into an ‘overgrown’ city that hosts a number of urban problems since 1950s. With a view to stopping this adverse development and ensuring planned and healthy development of and raising the living quality in the metropolitan city through planning actions, an Environmental Arrangement Plan of Istanbul was drawn up through a collaboration between the Istanbul Metropolitan Planning Centre (IMP) and the Istanbul Metropolitan Municipality (IMM) during 2005-2009. In order to attain the goals established in the plan, some projects were chosen and tried to be implemented. One of most important projects developed for the eastern side of Istanbul is the project for transformation of the industrial area in Kartal into a Central Business District (CBD). One objective of the project is to create a new centre in the eastern part of the metropolis and thus reduce the daily commutation between the eastern and the western parts of the city as well as the heavy traffic through the strait crossing. Another aim is to redirect the capital and construction pressure which is concentrated on the metropolis to the wings. In this paper, I, as a person who took part in the planning work as an executive and performer, basically intend to evaluate the competition for and the planning process of the “Kartal urban transformation project” that has been proposed in accordance with the aforesaid goal as established in the Istanbul environmental arrangement plan and to discuss the attitude of the professional organizations against the plan from the points of the “public benefit, principles of urbanization, and principles of planning.”
Keywords: İstanbul, Istanbul Metropolitan Planning Center (IMP), public benefit; Kartal transformation project; planning principles; planning process.İstanbul Metropoliten Alan Planlamasında Uygulama Güçlükleri: Kartal Dönüşüm Projesi Deneğimi
Özdemir Sönmezİstanbul Ticaret Üniversitesi Mimarlık ve Tasarım Fakültesi, Mimarlık Bölümü, İstanbulİstanbul, 1950’li yıllardan buyana sanayileşme ve göçün yarattığı plansız ve yasadışı yapılarla kontrolsüz büyüyerek birçok kentsel sorunu bünyesinde bulunduran “azman” bir kente dönüşmüştür. Bu sorunu durdurarak metropoliten kentin planlı ve sağlıklı gelişmesi, planlama eylemleriyle yönlendirilebilmesi ve yaşam kalitesinin artırılması yönünde, 2005-2009 yılları arasında İstanbul Metropoliten Planlama Merkezi (İMP) ve İstanbul Büyükşehir Belediyesi (İBB) birlikteliğinde İstanbul Çevre Düzeni Planı hazırlanarak tamamlanmış ve planda belirlenen hedeflere ulaşmak amacıyla bazı projeler belirlenerek uygulanmaya çalışılmıştır. Bunların içinde en önemli projelerden biri; İstanbul’un doğu yakası için Merkezi İş Alanı (MİA) olarak önerilen Kartal sanayi alanı dönüşüm projesidir. Projenin bir amacı, metropolün doğu yakasında yeni bir merkez yaratılarak, doğu-batı arasında günlük gidiş-gelişleri azaltmak, böylece boğaz geçişlerinde giderek artan ulaşım yoğunluğunu düşürebilmek, diğer bir amacı da sermayenin yapılı çevreye olan talebinin metropol üzerinde yoğunlaşan yapılaşma enerji ve baskısını merkezden uzaklaştırarak kanatlara çekmektir. Bu temel amaçlar çerçevesinde ve paydaşların önemli oranda katılımı ile hazırlanan plan, birkaç kez mahkemeye taşınarak iptal edilmiş, günümüze kadar uygulamaya geçememiştir. Diğer yandan gerek söz konusu alan içinde ve gerekse metropolün merkezi bölgelerinde, parçacıl ve bireysel projelerle, çevresiyle bağlantısız, birbiriyle uyumsuz, bir bölümü planda donatı alanları olarak öngörülen alanlarda, mevzi planlar yoluyla binalar yükselmeye devam etmektedir. Bu makalede temel olarak, İstanbul çevre düzeni planında yukarıda açıklanan hedef doğrultusunda öngörülen “kartal kentsel dönüşüm projesi” yarışması ve planlama sürecini, çalışmanın yürütücüsü olarak değerlendirmesini yapmak ve planın karşısında oluşan muhalif görüşleri 2017 yılı sonu itibariyle sürecin geldiği aşama perspektifinde “kamu yararı, şehircilik ilkeleri ve planlama esasları” çerçevesinde tartışmaktır. Böylece, İstanbul’un planlanması sürecinde, 2004 yılında kurulan ve Türkiye açısından farklı bir model olması nedeniyle, mesleki çevrelerde olumlu/olumsuz uzunca bir süre eleştirilerin odağında yer almış olan İMP tarafından hazırlanan, “Kartal Merkez İmar Planlaması” süreci ve modeli tartışılarak değerlendirilecektir.
Anahtar Kelimeler: İstanbul, İstanbul Metropoliten Planlama Merkezi (IMP), kamu yararı; Kartal dönüşüm projesi; planlama ilkeleri; planlama süreci.Manuscript Language: Turkish
