Investigation of old water supply system in the historic town of Beypazarı
Esra Eken Güney1, Neriman Şahin Güçhan21Department of Architecture, İzmir Katip Çelebi University, İzmir, Türkiye2Department of Architecture, Middle East Technical University, Ankara, Türkiye
Throughout history, civilizations have improved water supply and management systems depending on new needs and innovations. Anatolia, home to many civilizations, showcases the development of water systems from the Neolithic period to the present. Beypazarı, located in Central Anatolia, demonstrates an advanced Ottoman-era water supply system with 19th and 20th-century water structures, such as fountains and riverbeds, despite many drying up today. However, infrastructure works have disrupted connections between water sources, fountains, and agricultural lands. Fountains have lost their function due to river drying, global warming, and man-made interventions. This study aims to understand Beypazarı's historical water supply system between the 19th and 20th centuries and the effect of interventions on increasing floods. Visible components, including natural water sources and fountains, were analyzed through site surveys, literature data, and unstructured interviews with locals. Lost components were examined using locals' narratives, old cadastral maps, and aerial photos. The whole system was determined by overlapping data and land slope using GIS. Results show that Beypazarı's historic water supply system during the Ottoman period was tailored to the purpose of water usage. Specific stream branches and springs provided drinking water, transported to fountain reservoirs via a closed pipe system for hygiene. All stream branches were distributed to agricultural lands through open runnels using gravity. The abandonment of this system has caused stream beds to exceed their capacity in winter, leading to floods.
Keywords: Beypazarı, historical water structures; urbanization; water supply system; water networkTarihi Beypazarı Yerleşiminde Eski Su Sisteminin İncelenmesi
Esra Eken Güney1, Neriman Şahin Güçhan21İzmir Katip Çelebi Üniversitesi, Mühendislik ve Mimarlık Fakültesi, Mimarlık Bölümü, İzmir2Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Mimarlık Fakültesi, Mimarlık Bölümü, Ankara
Tarih boyunca her uygarlık, bir önceki kültürden miras kalan su sistemini güncel gereksinim ve teknolojideki yeniliklere bağlı olarak geliştirmiştir. Birçok uygarlığa ev sahipliği yapan Anadolu’da, Neolitik dönemden günümüze yerleşimlerde kullanılan su sisteminin gelişimi okunmaktadır. İç Anadolu Bölgesi’nde yer alan Beypazarı, günümüzde bir kısmı kurumuş olan çok sayıda nehir yatağı ve özellikle 19. ve 20. yüzyıla tarihlenen çeşmeleri ile Osmanlı döneminde gelişmiş bir su sisteminin varlığını düşündürmektedir. Çeşmeler bugün hala varlığını sürdürse de son yıllarda yapılan alt yapı çalışmalarıyla özgün su kaynakları, çeşmeler ve tarım arazileri arasında fiziksel bağlantıyı sağlayan sistem elemanları yok olmuştur. Ayrıca küresel ısınmanın da etkisiyle çevredeki akarsuların kuruması ve tarihi su sistemi elemanlarına yönelik müdahaleler nedeniyle çeşmeler işlevini yitirmiştir. Yaz aylarında sıcaklıkların çok yükselmesiyle bölgede kuraklık görülürken, kış aylarında mevsim normalleri üzerinde seyreden yağışlarla dereler taştığı için, yerleşim sellere maruz kalmaktadır. Bu çerçevede bu çalışma, Beypazarı'nın 19. ve 20. yüzyıllar boyunca varlığını sürdüren ve kaybolmuş elemanları üzerinden tarihi su sistemi ile bu sistemine yönelik müdahaleler nedeniyle yerleşimin maruz kaldığı taşkınları anlamayı amaçlamaktadır. Bu bağlamda, öncelikle, Beypazarı'ndaki doğal su kaynakları ve çeşmeler de dahil olmak üzere tarihi su sisteminin varlığını sürdüren elemanları saha araştırması, literatür verileri ve yerel halkla görüşmeler yoluyla tespit edilmiştir. Daha sonra, yerel halkın anlatıları, yerleşime ait eski kadastral haritalar ve yerleşimin çeşitli yıllara ait hava fotoğrafları yardımıyla sistemin günümüzde kaybolmuş olan diğer bileşenleri analiz edilmiştir. Son olarak CBS aracılığıyla tüm veriler ve yerleşimdeki arazi eğimi örtüştürülerek tüm elemanları içeren özgün sistem açığa çıkarılmıştır. Çalışmanın sonuçları, Osmanlı döneminde Beypazarı'ndaki tarihi su sisteminin, suyun kullanım amacına göre nasıl şekillendiğini göstermektedir. İçme suyu için belli bir akarsu kolu ve pınarlar temel kaynaklar iken, hijyen sağlamak için içme suyu künklerle çeşmelerin depolarına iletilmiştir. Tarım arazilerinde ise akarsu kollarından suyun cazibeyle akışını yönlendirmek için sokak çeperlerine eklenen üstü açık ark ağlarıyla suyun dağıtımı sağlanmıştır. Ancak bu sistem günümüzde tamamen terk edildiğinden dere yatakları kışın kapasitelerini aşarak bölgede sellere neden olmaktadır.
Anahtar Kelimeler: Beypazarı, su sistemi, tarihi su yapıları, su şebekesi, kentleşmeManuscript Language: English
