An Evaluation of the Küçükçekmece Ottoman Match Factory as Industrial Heritage
Adile Binnur Kıraç, Burcu Selcen Coşkun, Diğdem ErdoğanDepartment of Architecture, Mimar Sinan Fine Arts University, İstanbul, TurkeyIndustrial heritage was included as a new genre when the definition of heritage was expanded in the second half of the 20th century. The concept of industrial heritage is used to interpret the material culture and activities of a society as reflections of industrial development and human spirit. It includes a wide range of sites from all points in history. The Küçükçekmece Ottoman match factory is an industrial heritage site that exemplifies Ottoman participation in international industrial progress. It was founded by a French company in the second half of the 19th century, received its production license in 1893, and started to manufacture matches in 1897. The original function of the factory, however, was short-lived, lasting only until near the end of the century. Today, the building it is divided into sections with different uses. This article is an evaluation of an industrial heritage asset, Ottoman Match Factory and its significance in the cultural history of Turkey. Its location is particularly important, as part of an industrial area of the Ottoman period along the Marmara Coast, parallel to the Rumeli railway. This area is defined as an industrial-cultural axis in the cultural history of Turkey. Factory’s connection to its past determines its heritage values. This study analyzes its original use and provides an evaluation of the potential for the re-use of the building as a whole. In addition, it is a discussion of the importance of the cultural context of industrial heritage sites, using Küçükçekmece match factory to highlight the need for a holistic approach to preservation.
Keywords: Industrial heritage, matchmaking; Küçükçekmece; Küçükçekmece Ottoman Match Factory; Menekşe Match Factory.Küçükçekmece Osmanlı Kibritleri Fabrikası’nın Endüstriyel Miras Kapsamında Değerlendirilmesi
Adile Binnur Kıraç, Burcu Selcen Coşkun, Diğdem ErdoğanMimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Mimarlık Bölümü Restorasyon Anabilim Dalı, İstanbulİnceleme konusu olan ‘Osmanlı Kibritler Fabrikası da Osmanlı toplumunun, dünyadaki endüstrileşme sürecine eklemlenme çabalarının bir temsilcisi olarak görülmüş ve endüstriyel miras boyutuyla ele alınmıştır. Osmanlı İmparatorluğu’nda 19. yüzyılın ikinci yarısında yabancı sermayederler tarafından kurulan girişimlere örnek teşkil eden bu fabrika, Kav ve Kibrit Osmanlı Şirketi’ni kuran Fransızlar tarafından gerçekleştirilmiştir. Çeşitli kaynaklarda farklı bilgiler bulunmakla birlikte; 1893 yılında inşaat ruhsatı alınan fabrika 1897 yılında kurulmuş ve çalışmaya başlamıştır. Kısa süre çalışan fabrika yüzyıl sonunda özgün işlevini kaybetmiştir. Bu makale ile günümüze büyük ölçüde mimari bütünlüğünü koruyarak ulaşmış yapının öncelikle kültür tarihimizdeki yeri ve önemini belirlemek suretiyle endüstriyel miras olarak tanıtılması amaçlanmıştır. Özellikle konumu itibariyle, Marmara sahilinde Yedikule–Küçükçekmece arasında Rumeli demiryolu hattı paralelinde oluşturulan Osmanlı dönemi sanayi aksının bir parçası olması üzerinde önemle durulmuş; bu aksın ‘endüstriyel kültür aksı olarak’ tanımlanması, yapının kültür tarihimizdeki bağlamsal bütünlüğü ortaya konması açısından önemli görülmüştür. Günümüzde faklı işlevlere hizmet eden büyük ölçüde de atıl durumdaki fabrika yapısının özgün işlevi ile kuracağı anlamsal bağın mirasın korunması ve aktarımındaki rolü önemsemiştir. Yapının işlev analizi yapılmak suretiyle özgün mekan kurgusu plan bazında irdelenmiştir. Çalışmada, bu yapı özelinde endüstri mirasımızın kültürel bağlamının kurulmasının, bütüncül bir yaklaşımla ele alınmasının önemi vurgulanmaya çalışılmıştır. ‘Endüstri Mirası’, 20. yüzyılın ikinci yarısında miras kavramındaki genişleme ile birlikte tanımlanan yeni bir mirastır. Endüstri toplumunun dehasının, duygusallığının, hırsının fizik dünyada oluşturduğu maddesel kültür ve toplumun aktif bir eylemi olarak yorumlanan ‘endüstri mirası’ kavramı aynı zamanda endüstri öncesi üretim faaliyetlerini de içerecek biçimde oldukça geniş bir kapsamda ele alınmaktadır.
Anahtar Kelimeler: Endüstri mirası, kibrit üretimi; Küçükçekmece; Küçükçekmece Osmanlı Kibritleri Fabrikası; Menekşe Kibrit Fabrikası; sanayi mirası.Manuscript Language: Turkish
